تأثیر محدودیت منابع فتوسنتزی و تنش کم آبی پس از گرده افشانی بر سرعت پر شدن دانه، فتوسنتز و تبادلات گازی ارقام گندم نان

وقوع تنش خشکی در مرحله پر شدن دانه از ویژگی­ های بارز و غیرقابل اجتناب مناطق خشک و نیمه خشک است. این تحقیق به منظور بررسی اثر تنش کم ­آبی و نقش منابع جاری بر پر شدن دانه، فتوسنتز و تبادلات گازی انجام شد. آزمایش در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه رازی کرمانشاه با استفاده از طرح کرت­های خردشده بر پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمار آبیاری در دو سطح شامل تیمار عدم تنش (آبیاری در تمام مراحل رشدی) و تنش کم­ آبی (قطع آبیاری پس از مرحله گرده افشانی) در کرت­های اصلی و ترکیب هشت رقم گندم بهار، پارسی، پیشتاز، پیشگام، چمران، زرین، سیوند، مرودشت و لاین dn-11همراه با تیمارهای محدودیت منابع فتوسنتزی بوته در پنج سطح شامل شاهد (بدون محدودیت منابع فتوسنتزی)، حذف برگ پرچم، حذف بقیه برگ ها به غیراز برگ پرچم، حذف ریشک­ها و سایه­ اندازی بر سنبله به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش کم­ آبی پس از گرده­ افشانی عملکرد دانه را 22/2 درصد نسبت به شرایط کنترل کاهش داد و حذف منابع فتوسنتزی سبب کاهش عملکرد از طریق افت وزن دانه شد. در این شرایط سهم فتوسنتز سنبله در پر کردن دانه با 35/4 درصد بیشتر از نقش برگ پرچم و برگ­های زیری (به ترتیب 18/6 و 18/5 درصد) بود و ریشک­ها کمترین سهم را با 3/3 درصد در عملکرد دانه داشتند. طی تنش کم­ آبی، طول دوره پر شدن دانه کاهش یافت به طوری که از 35 روز در شرایط کنترل رطوبتی به 28 روز رسید ولی سبب افزایش سرعت پر شدن دانه شد. همچنین نتایج بیانگر افزایش سرعت فتوسنتز و تبادلات گازی در شرایط محدودیت منابع فتوسنتزی بود، این افزایش بیانگر نقش جبرانی سرعت فتوسنتز برگ­های باقی­مانده در جلوگیری از افت عملکرد است.